موقعیت عرضی جنین یا وضعیت افقی جنین به حالتی اطلاق میشود که در آن جنین از وضعیت ایدهآل خود (سر نزدیک دهانه رحم) خارج شده و به حالت افقی در رحم قرار گرفته است. جنین در زمان شکل گیری در رحم شناور است اما رفته رفته مایعات اطراف جنین کاهش یافته و رشد جنین افزایش پیدا میکند. تا جایی که به خوبی در رحم مادر جا گرفته و تکان نمیخورد. دلایلی همچون زایمان دوقلو یا چندقلو، عدم تناسب دهانه رحم، بسته شدن راه جفت و افزایش مایعات اطراف جنین باعث ایجاد جنین عرضی خواهند شد. این مشکل زایمان را سخت کرده و عوارض جدی همچون خفگی جنین را به دنبال دارد. با کمک آزمایشات واژن و شکم پوزیشن عرضی جنین تشخیص داده می شود.
عرضی بودن موقعیت جنین چیست؟
زمانی که جنین در رحم مادر خود نه به شکلی معمول و درست خود، بلکه به شکل افقی قرار بگیرد، میگویند که موقعیت جنین عرضی است. در این حالت سر جنین در قسمت پایین رحم نیست و حالت بدن جنین نیز طبیعی نیست. به عبارت سادهتر اگر بخواهیم موقعیت عرضی جنین را تعریف کنیم، چنین میگوییم که اگر جنین در دوران بارداری به پهلو خوابیده باشد و سر او نیز به سمت چپ متمایل باشد، موقعیت عرضی به وجود آمده است. معمولا در هر ۳۰۰ مورد بارداری تنها یک مورد موقعیت جنین عرضی دیده میشود. به همین دلیل این عارضه بارداری را یکی از انواع عوارض نادر این دوران میدانند.
لازم به ذکر است که وضعیت جنین تا هفتههای ۲۵ و ۲۶ بارداری حالت ایدهآل دارد. زمانی جنین حالت افقی خواهد گرفت که مادر به دوران زایمان نزدیکتر بشود. این وضعیت کمی خطرناک است و ممکن است مادر را حین زایمان اذیت کند.
قرار گرفتن عرضی جنین
علت ایجاد موقعیت عرضی جنین چیست؟
همان طور که گفتیم، پوزیشن ایدهآل قرار گیری جنین به این صورت است که سر جنین در قسمت پایینی رحم و بدن او به سمت بالا قرار میگیرد. اگر جنین در رحم جا به جا شود، آنگاه موقعیت عرضی قرارگیری جنین به وجود خواهد آمد. دلایل اصلی این مشکل عبارتند از:
- بارداری دوقلو یا چندقلو: افرادی که به صورت دوقلو یا چندقلو باردار هستند، پس از این که اولین نوزاد را به دنبال میآورند، ممکن است دچار این عارضه بشوند.
- عدم تناسب دهانه رحم: زمانی که جنین بزرگ باشد و نتواند از دهانه رحم عبور کند، امکان این وجود دارد که جنین در حالت عرضی خود قرار بگیرد. در این صورت پزشکان با اعمال فشار سعی میکنند که پوزیشن جنین را تغییر دهند.
- زیاد بودن مایع جنین: چنانچه مایع جنینی در رحم مادر بیش از سطح نرمال باشد، ممکن است پوزیشنهای نامناسب قرارگیری جنین به وجود بیاید. میزان نرمال این مایع در دوران بارداری و در اواخر هفته چهارم ۸۰۰ میلی لیتر است. با افزایش دوره بارداری و رشد جنین میزان مایع کمتر شده و به ۶۰۰ میلی لیتر میرسد. زمانی که مایع جنینی بیش از حد مورد نیاز باشد، ممکن است جنین لیز بخورد و موقعیت قرار گیری او در رحم مادر تغییر پیدا کند.
- جفت در موقعیت غیرعادی قرار دارد، مانند مسدود کردن دهانه رحم (جفت سرراهی)، که به جنین اجازه نمی دهد به موقعیت سر به پایین برسد.
- ساختار غیر طبیعی لگن که حرکت جنین را محدود می کند
- داشتن کیست یا تومور فیبروئیدی که دهانه رحم را مسدود می کند.
از عوامل دیگر می توان به ناهنجاری های رحم مانند رحم دو شاخ اشاره کرد.
چگونه موقعیت عرضی جنین را تشخیص دهیم؟
این غیر معمول نیست که جنین در مراحل اولیه بارداری در وضعیت عرضی قرار گیرد. با این حال، در بیشتر موارد، قبل از شروع زایمان، خود به خود جابجا می شوند. وضعیت عرضی جنین هیچ علامت یا علامتی ایجاد نمی کند.
پزشک متخصص زنان با استفاده از سونوگرافی شکمی می تواند موقعیت جنین را برسی کند و تشخیص دهد.
سونوگرافی انجام شده در معاینه 36 هفته ای بارداری به پزشک اجازه می دهد تا موقعیت جنین را با نزدیک شدن به زایمان ببیند. اگر در آن زمان همچنان وضعیت جنین عرضی باشد، برای درمان یا انجام سزارین باید آماده شوید.
عوارض موقعیت جنین عرضی چیست؟
موقعیت جنین عرضی هیچ گونه مزیتی ندارد و مشکلاتی را برای مادر و خود جنین ایجاد میکند. از جمله مهمترین عوارضی که در اثر این اتفاق ایجاد میشوند، عبارتند از:
- کاهش سطح اکسیژن رسانی به جنین: با قرار گرفتن جنین به شکل عرضی در رحم مادر ممکن است جریان اکسیژن رسانی به جنین کاهش پیدا کند و در نتیجه نوزاد به شکل زودرس به دنیا بیاید.
- فشردگی بند ناف: فشردگی بند ناف نیز مشکل دیگری است که این عارضه به وجود میآورد. زمانی که جنین در حالت عرضی قرار میگیرد ممکن است بند ناف پیچ بخورد و حالت کشیدگی و فشردگی پیدا کند. در نتیجه سطح اکسیژن رسانی به جنین کاهش خواهد یافت.
- شکاف رحمی: پوزیشن عرضی جنین باعث ایجاد شکاف در رحم خواهد شد. البته این عارضه نادر است اما ممکن است در اواخر دوران بارداری مادران را با خطر شکاف خوردن رحم مواجه کند.
- پایین افتادن بند ناف: موقعیت جنین عرضی موجب پایین افتادن بند ناف میشود. در این صورت احتمال خفه شدن جنین افزایش پیدا خواهد کرد. پس مادر باید سریعا سزارین شود.
همچنین در این موقعیت احتمال زایمان به روش طبیعی کم است و باید زایمان به صورت سزارین انجام گردد.
برای چرخیدن جنین عرضی چه کنیم؟
امروزه به کمک برخی از تمرینات و راهکارها، میتوان موقعیت عرضی جنین را تغییر داد و باعث چرخش جنین در بدن مادر شد. با وجود انجام این تمرینات اگر همچنان جنین در وضعیت عرضی قرار گرفته، زایمان سزارین توصیه می گردد.
از این رو مانورهایی را روی شکم اعمال میکند تا با فشار بر سر و باسن جنین موقعیت او را تغییر دهد. با این که این روش دردناک است اما بهترین روش برای تغییر موقعیت جنین است. البته مادران نباید نگران درد این روشها باشند چرا که به کمک داروهای مسکن میتوانند این درد را کاهش دهند. چنانچه چرخش نوزاد میسر نباشد، به جای زایمان طبیعی زایمان سزارین انجام خواهد شد.
کلام آخر
در این مطلب در مورد موقعیت عرضی جنین و عوارض آن صحبت شد. این موقعیت باعث میشود که جنین حالت ایدهآل خود را در رحم از دست بدهد و بچرخد. برای تشخیص آن سونوگرافی انجام خواهند شد. برای برطرف کردن آن نیز میتوان از ماساژ دادن و سایر تمرینات متناسب زیر نظر بهترین متخصص زنان در جنت آباد استفاده کرد.
